KEDİLERDE HİPERSALİVASYON

KEDİLERDE HİPERSALİVASYON

Tükürük salgısı, tükürük bezleri tarafından ve sürekli olarak üretilir. Üretimin ve salgılanmanın aşırı olarak artması ise pityalizm olarak adlandırılır. Oral problemler ve merkezi sinir sistemi bozuklukları, pityalizmin en sık nedenleridir. Pityalizm, psödopityalizm ile karıştırılmamalıdır. Psödopityalizmde tükürük üretimi normaldir ancak anatomik anormallikler (dişlerin anormal hizalanması) veya ağrılı yutkunmaya neden olan problemler nedeniyle üretilen tükürük yutulamaz ve ağızdan akar.
Bir kedide hipersalivasyon görüldüğünde ağız dikkatlice muayene edilmelidir. Ağrının eşlik ettiği oral hastalıklarda kedilerin bir çoğu detaylı bir muayeneye müsaade etmeyebilirler.  Bu durumda da trankilizan, sedatif veya genel anesteziklerin kullanılarak muayene tamamlanmalıdır.
Diş ve diş etleri hastalıkları hipersalivasyonun en yaygın bir nedenleridir. Periodontal hastalıklar ve bunlara eşlik eden gingivitis şiddetli ise beraberinde ağız kokusu (halitozis), disfaji (yemek yeme zorluğu) ve hipersalivasyona neden olabilir. Periodontal hastalıklar ağzın muayenesi sırasında kolayca teşhis edilebilir, ancak hastalığın gerçek derecesinin belirlenmesi genellikle oral radyografi gerektirir. Gingivitisi ve/veya stomatiti olan kedilerin bazıları katı gıda yemeyi reddeder ve ağız çevresini değişen derecelerde kaşıyarak kendilerine zarar verebilirler. Diş etlerinin veya etkilenen diğer oral dokuların biyopsisi, enflamatuar hücrelerin yoğun infiltrasyonunu ortaya çıkarabilir. Lenfositik plazmasitik dişeti iltihabı veya stomatit olarak adlandırılan bu durum genellikle oldukça acı vericidir. Tedavide antibiyotiklerden ve antienflamatuar ilaçlar kombine olarak kullanılır. Daha ciddi durumlarda bütün dişlerin çekilmesi gerekebilir. 
Muayene sırasında, kedinin ağzını düzgün bir şekilde kapatıp kapatamadığı da mutlaka kontrol edilmelidir. Her ne kadar konjenital ve gelişimsel bozukluklar maloklüzyonun yaygın nedenleri ise de, oral tümörler de dişlerin ve/veya çenenin yanlış hizalanmasına neden olarak ağızda kapanış bozukluklarına ve sonuçta hipersalivasyona neden olabilir. Oral kanserler geriatrik kedilerde hipersalivasyonun en yaygın bir nedenidir.
Kraniyal sinir lezyonlarının bazıları da hipersalivasyona neden olabilir ancak kedilerde nadirdir. Trigeminal sinirin (V. kranial sinir) hasar görmesi veya felci, ağzı kapama kabiliyetinde sekonder olarak bir bozukluk meydana getirir. Diğer kranial sinirleri (VII., IX., X. ve XII. kraniyal sinirler) tutan lezyonlar da hipersalivasyona neden olabilir.
Çene travması ve buna bağlı ağrı ve rahatsızlıklar hipersalivasyona neden olabilir. Bağlı sinirin açığa çıkmasına neden olacak derecedeki diş kırıkları, çene kırıkları ve temporomandibular eklem (TMJ) hastalıkları gibi travmaya bağlı yaralanmalar da genellikle ağrı ve hipersalivasyona neden olur.
Özellikle geriatrik kedilerde böbrek yetmezliği çok yaygın bir durumdur. Şiddetli böbrek yetmezliği olan kedilerde üremi genellikle diş etlerinde, dilde ülserler gelişmesine neden olur. Bu ülserler ağrılıdır ve bu kedilerin ağızlarından birçoğu kötü kokulu salya akar. Ülserler ağız muayenesinde kolayca ayırt edilebilir.
Ağız boşluğunun muayenesinde, hipersalivasyona neden bir hastalık görülmezse hasta, hipersalivasyonun diğer nedenleri arasında yer alan  karaciğer hastalıkları, nöbet aktivitesi ve salya akışının ilaç veya toksik nedenlerle uyarılması ve bulantı varlığı açısından değerlendirilmelidir.
Karaciğerin görevi kanı toksinlerden arındırmaktır. Hepatik disfonksiyon durumlarında toksinler kanda birikir ve bu da beyni olumsuz etkileyen ve hepatik ensefalopati  olarak adlandırılan mental durumda bulanıklığa neden olan bir hastalığa neden olur. Portosistemik şant ise genç kedilerde görülen doğmasal bir karaciğer bozukluğudur. Bu durum, bağırsak yolundan gelen kanın karaciğer dolaşımından geçmek yerine “şant yaptığı” konjenital bir anormalliktir. Kan karaciğer dolaşımına girmediğinden dolayı detoksifiye edilemez. Bu ve diğer karaciğer hastalıklarının tipik belirtileri arasında davranış değişiklikleri, iştahsızlık, kilo kaybı, aşırı su içme isteği ve idrara çıkma, kusma, ishal, bulantı ve hipersalivasyon sayılabilir. Köpeklere kıyasla, kediler karaciğer hastalığının bir sonucu olarak hipersalivasyona daha meyillidir.
Bulantı kusma sürecinin ilk aşamadır. Karaciğer hastalıkları, kedilerde bulantının en sık karşılaşılan nedenlerinden olmasına rağmen bulantıya neden olan herhangi başka bir hastalık da hipersalivasyona neden olabilir.

Çeşitli ilaçlar ve toksinler de kedilerde hipersalivasyona neden olabilir. Acı ilaçlar verilirken veya sonrasında ağızda değişen derecelerde salyalanmaya neden olabilir. Bazı antiprotozoal ,antihistaminik ve antibiyotiklerin tablet veya oral süspansiyon şeklindeki uygulamaları kedilerin bolca tükürmelerine yol açmalarıyla ünlüdür.
Pire ve kene enfestasyonlarına karşı kullanılan ilaçların aşırı dozda alınması da hipersalivasyona yol açabilir. Philodendron, diffenbachia, Poinsettia ve Noel ağaçları gibi çeşitli ev bitkilerinin ağızla teması tükrük salgısının artmasına neden olabilir. Ev temizlik ürünleri oral mukozayı tahriş ederek  hipersalivasyona neden olabilir. Nöbet, kedilerde, köpeklerde olduğu kadar yaygın değildir. Nöbet sırasında, kedilerde tükürüğün yutulmasının azalmasına bağlı olarak sekonder hipersalivasyon gözlemlenebilir.
Kedilerde hipersalivasyonun altta yatan nedenini teşhis etmek için sistematik bir yaklaşım gereklidir. Ani veya yavaş gelişen davranış ve yeme alışkanlığı değişiklikleri, kötü kokulu ve/veya kanlı salya gibi normal olmayan bir belirtinin nedeni veteriner hekim tarafından araştırılmalıdır.
Kedilerde ağız ve diş sağlığını korumak amaçlı tavsiyeler
Düzenli veteriner muayeneleri - Her altı ayda bir kapsamlı bir oral muayene esastır. Periodontal hastalığın en erken aşaması olan diş eti iltihabı, hemen tedavi edilirse geri dönüşümlüdür.
Kedinin dişlerini fırçalamak - ideal olarak her gün kedinin dişlerini fırçalamak, diş hastalıklarını önlemekte yardımcıdır. Kediler daha yavru iken diş bakımına, dudaklarını kaldırmaya, ağızlarına ve diş etlerine dokunmaya ve dişlerini fırçalamaya alışırtırılabilirler. Kediler için özel olarak tasarlanmış diş fırçaları ve diş macunları veteriner hekim önerisi ile temin edilebilir.
Ağız çalkalamaları, jeller ve spreyler - Özellikle hassas diş etine sahip kediler veya yerleşik diş problemleri olan kediler bu ağız bakım ürünlerinden yararlanabilir. Fırçalama en iyisi olmakla birlikte uygun jel ve spreyler de fırçalayamadığınız günlerde diş ve diş etlerinin korunmasına ve temizlenmesine yardımcı olur.
Özel diyetler ve diş ürünleri – Diş sağlığını korumak için özel geliştirilmiş diyetler, dişlerde tartar birikmesini önlemek veya önemli ölçüde oluşumu azaltmak için yardımcı olur. Ayrıca kediler için dental çiğneme ürünleri mevcuttur. Bunlar, kedilerin dişlerindeki kalıntıları ve plakları çıkarmaya yardımcı olan aşındırıcı bir yapıdadır. Balık veya kümes hayvanları ile lezzetlendirilirler.
Evde yapılan bakımlarla beraber düzenli veteriner hekim kontrolleri, kedilerin ağız sağlığının korunmasında yardımcı olacaktır.

Geçen Haftanın Kedileri